Cel badania proktologicznego

Badanie per rectum polega na wprowadzeniu przez lekarza palca przez odbyt na głębokość ok.8 cm. Stosowane jest w ginekologii, proktologii i urologii. Badanie proktologiczne umożliwia ocenę stanu odbytu, jego śluzówki i kanału, odbytnicy, przestrzeni zaodbytniczej oraz narządów z nią sąsiadujących, są to: kość krzyżowa i guziczna, jelito kręte wraz z wyrostkiem robaczkowym, doły kulszowo-odbytnicze, dolna pętla esicy. Badanie per rectum umożliwia także ocenę stanu organów u mężczyzn – dno pęcherza moczowego, nasieniowody, pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy, opuszek prącia. U kobiet natomiast pomocne jest w diagnostyce stanów chorobowych tylnej powierzchni macicy, górnego odcinka pochwy, jajników, szyjki macicy, zagłębienia maciczno-odbytniczego, a także w badaniu główki płodu u kobiet ciężarnych.

Wskazania do badania per rectum

Istnieje szereg sytuacji, w których wynik badania proktologicznego ma znaczenie w ukierunkowaniu dalszej diagnostyki i podjęcia odpowiedniego leczenia:

• wskazania chirurgiczne (rozpoznawanie i kwalifikacja do leczenia ropni okolicy odbytu, torbieli włosopochodnych, nowotworów jelita grubego, czasem przydatne w diagnostyce zapalenia wyrostka robaczkowego – obniżony zachyłek),
• wskazania urologiczne – ocena gruczołu krokowego,
• wskazania ginekologiczne i położnicze oraz ogólnolekarskie (diagnostyka krwawień z przewodupokarmowego).

Metoda badania per rectum

Badanie per rectum jest rutynowe, jednak warto je wykonać, kiedy można mówić o:

• krwawieniu z odbytnicy,
• obecności świeżej krwi w stolcu,
• dodatnim wyniku na krew utajoną w stolcu,
• niewyjaśnionej utracie masy ciała,
• niedokrwistości,
• weryfikacji badań radiologicznych jelita grubego,
• zmianie częstości i charakteru wypróżnień (występujące często naprzemiennie zaparcia i biegunki),
• pojawiających się silnych bólach brzucha i okolic odbytu,
• uciążliwym świądzie odbytu,
• pojawieniu się problemów z oddawaniem moczu u mężczyzn,
• pojawieniu się bólu przy wypróżnianiu oraz uczuciu niepełnego wypróżnienia,
• pojawieniu się nieprawidłowej wydzieliny z odbytu lub jego okolic.

Przebieg badania proktologicznego

Badanie per rectum jest wykonywane bez znieczulenia. Stosowane jest jedynie miejscowe znieczulenie w postaci żelu zawierającego środek znieczulający. Lekarz znajduje się zwykle z tyłu bądź z boku pacjenta. Pacjent proszony jest o przyjęcie jednej z trzech pozycji:

• leżącej na boku – z nogami zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych, z kolanami blisko brody,
• kolankowo-łokciowej – pacjent klęczy na kozetce lekarskiej, podpierając się na przedramionach,
• stojącej, z pochylonym do przodu tułowiem – pacjent opiera się rękami o krzesło lub stół.

Lekarz zakłada gumowe rękawiczki. Pierwszym etapem badania jest oglądanie okolicy odbytu przy odpowiednim oświetleniu i sprawdzenie, czy nie ma tam: otarć, zaczerwienienia, pęknięć skóry, śladów krwi, owrzodzeń, wypadania śluzówki odbytu, żylaków odbytu (guzków krwawniczych), przetok okołoodbytniczych (czyli kanałów łączących głębiej leżące tkanki z powierzchnią ciała), ropni, torbieli włosopochodnych (stosunkowo często występującej dolegliwości u młodychmężczyzn), zmian o podłożu nowotworowym, zmian charakterystycznych dla chorób przenoszonych drogą płciową. Następnie na swój palec lekarz nakłada odpowiednią ilość substancj o właściwościach poślizgowych (żelu ze środkiem znieczulającym, wazeliny) i delikatnie wprowadza palec przez odbyt do odbytnicy. Ocenia długość i stan kanału odbytu (odcinka pomiędzy odbytem a bańką odbytnicy) i napięcie zwieraczy. Przesuwając palec na głębokość taką, na jaką pozwala długość palca, lekarz bada w każdym z tych miejsc pełny obwód odbytnicy, oceniając wymienione powyżej struktury. Ostatnim etapem badania proktologicznegojest oglądanie przez lekarza, już po wyjęciu palca z odbytnicy, treści zawartej w bańce odbytnicy pod kątem stwierdzenia ewentualnej obecności krwi, treści ropnej, śluzu. Po badaniu pacjent otrzymuje ligninę bądź papierowy ręcznik, aby oczyścić okolicę odbytu.

Nie ma konieczności specjalnego przygotowywania się do badania proktologicznego (w tym wykonywania lewatywy, wlewki doodbytniczej, stosowania czopków przeczyszczających), chyba że lekarz zaleci inaczej.

Przed wykonaniem badania należy pamiętać, aby zgłosić, czy istnieje reakcja alergiczna, szczególnie na lateks, czy też uczulenie na jakiś środek znieczulający. W trakcie badania pacjent powinien poinformować wykonującego badanie o pojawieniu się wszelkich dolegliwości.